Wat zijn primaire reflexen en hoe beïnvloeden ze leren?

Inleiding

Sommige kinderen lijken maar niet stil te kunnen zitten, hebben moeite met schrijven of concentreren zich slecht. Vaak wordt gedacht aan gedrag, motivatie of ADHD, maar soms ligt de oorzaak dieper — letterlijk in het lichaam.

In de eerste levensjaren ontwikkelen kinderen een aantal automatische bewegingen die ze helpen overleven: primaire reflexen. Deze reflexen horen na verloop van tijd vanzelf te verdwijnen. Maar als ze actief blijven, kan dat invloed hebben op leren, gedrag en aandacht.

Centrale vraag

Wat zijn primaire reflexen precies, en hoe kunnen ze het leren beïnvloeden?

Hoofdstuk 1 – Wat primaire reflexen zijn

Primaire reflexen zijn automatische, onbewuste bewegingen die bij de geboorte aanwezig zijn. Ze helpen een baby om te overleven, te groeien en zijn hersenen te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan:

• De zuigreflex om te drinken
• De grijpreflex om vast te houden
• De Moro-reflex (schrikreflex) als reactie op prikkels

In de loop van de eerste levensjaren worden deze reflexen vervangen door bewuste bewegingen. Dat heet reflexintegratie: het brein neemt de controle over.

Hoofdstuk 2 – Wat er gebeurt als reflexen actief blijven

Wanneer één of meer reflexen actief blijven, kan dat ongemerkt veel energie kosten. Het kind is dan constant bezig om bewegingen te compenseren of onder controle te houden.

Dat kan zich uiten in:

• moeite met stilzitten of concentreren
• spanning in het lichaam
• onleesbaar handschrift
• moeite met lezen of schrijven
• snel schrikken of overgevoelig reageren
• vermoeidheid na korte tijd werken

Deze kinderen willen zich wel concentreren, maar hun lichaam is nog in een soort “actie-stand”.

Hoofdstuk 3 – De invloed op leren

Actieve reflexen kunnen invloed hebben op allerlei schoolse vaardigheden:

• Schrijven: de grijpreflex of tonische reflex kan zorgen voor verkramping of een vreemde pengreep.
• Lezen: oogbewegingen worden beïnvloed, waardoor het moeilijk is om regels te volgen.
• Concentratie: het brein blijft alert op bewegingen in plaats van op de lesstof.
• Zelfvertrouwen: kinderen merken dat ze ‘anders’ functioneren, maar begrijpen niet waarom.

Het gaat dus niet om onwil, maar om een lichaam dat nog niet helemaal klaar is voor de taken die van het vraagt.

Hoofdstuk 4 – Verdieping en verbinding

Het herkennen van reflexactiviteit kan veel verklaren.
Een kind dat wiebelt, draait of ligt te kronkelen, probeert eigenlijk zijn lichaam te helpen focussen. Beweging is in dat geval geen afleiding, maar een manier om spanning kwijt te raken.

Reflexintegratie kan via gerichte bewegingsoefeningen, therapie of gewoon meer dagelijkse beweging ondersteund worden.
Belangrijk is: het kind heeft geen disciplineprobleem — het heeft nog een stukje ontwikkeling in te halen.

Hoofdstuk 5 – Samenvatting en vervolg

Primaire reflexen vormen de basis van ontwikkeling. Als ze niet volledig geïntegreerd zijn, kan dat invloed hebben op leren, gedrag en concentratie. Door dit te herkennen, kun je als ouder beter begrijpen waar je kind tegenaan loopt.

Wil je meer weten over dit onderwerp? Kijk dan eens bij mijn mini-cursussen. Daar vind je korte online cursussen waarin ik stap voor stap uitleg hoe leren, brein en gedrag samenhangen — praktisch, helder en direct toepasbaar thuis.