Wat is tijdsbesef?

Inleiding

Tijdsbesef lijkt voor volwassenen iets heel gewoons: je weet hoe laat het is, hoeveel tijd iets kost en wanneer je ergens moet zijn. Voor kinderen is dat helemaal niet zo vanzelfsprekend. Tijd is namelijk abstract. Je ziet het niet, je kunt het niet vastpakken, en je voelt het vooral aan wat je ervaart in het moment.

Voorbeeld

Je zegt tegen je kind: “Over tien minuten gaan we naar school.” Vijf minuten later vraagt je kind: “Moeten we nu al?” Of juist: “Duurt het nog láááng?” Voor jou voelt tien minuten overzichtelijk, maar voor je kind is het een vaag stuk tijd zonder duidelijke vorm.

Centrale vraag

Wat is tijdsbesef precies - en wat hoort een kind eigenlijk te kunnen begrijpen van tijd?

Hoofdstuk 1 – Wat is tijdsbesef? (definitie en uitleg)

Tijdsbesef is het vermogen om tijd te herkennen, te ordenen en doelbewust te gebruiken in het dagelijks leven.

Een kind met groeiend tijdsbesef leert onder andere:

• begrijpen dat tijd verloopt (er is een ‘straks’ en een ‘net’)
• ervaren dat dingen korter of langer duren
• weten wanneer iets gebeurt (gisteren, vandaag, morgen)
• klokkijken en kloktijd koppelen aan afspraken
• inschatten hoeveel tijd een taak ongeveer kost

Tijdsbesef zit dus niet in één vaardigheid, maar is een combinatie van denken, ervaren, voelen, taal en planning.

Hoofdstuk 2 – De bouwstenen van tijdsbesef

Tijdsbesef bestaat grofweg uit drie onderdelen:

1. Tijdservaring

Hoe lang iets lijkt te duren. Voor kinderen is dit vaak gekoppeld aan gevoel: iets wat leuk is, is “kort”, iets wat saai is, is “lang”.

2. Tijdsoriëntatie

Weten wanneer iets gebeurt: gisteren, vandaag, morgen, straks, vanavond. Ook de dagindeling (ochtend, middag, avond) hoort hierbij.

3. Tijdsplanning

Tijd kunnen indelen: op tijd beginnen, op tijd klaar zijn, weten hoeveel tijd je nog hebt en of je nog iets redt.

Als één van deze bouwstenen nog niet goed ontwikkeld is, voelt tijd al snel verwarrend of onbetrouwbaar.

Hoofdstuk 3 – Waarom tijd zo abstract is voor kinderen

Voor kinderen is tijd lastig omdat:

• je tijd niet kunt zien of vasthouden
• veel taal rondom tijd ingewikkeld is (voor, over, kwart, half…)
• kinderen vooral in het hier en nu leven
• ze nog weinig ervaring hebben om tijd mee te vergelijken

Zeker beelddenkers ervaren tijd meer als een sfeer of gevoel: “Het was lang” betekent dan vaak “Ik vond het niet leuk” in plaats van een objectieve tijdsduur.

Hoofdstuk 4 – Wat kinderen nodig hebben om tijd te leren begrijpen

Kinderen hebben voor het ontwikkelen van tijdsbesef onder andere nodig:

• Structuur en voorspelbaarheid – vaste routines helpen om volgorde en tijd te voelen
• Visuele steun – kalenders, pictogrammen, dagschema’s en oefenklokken
• Herhaling en ervaring – vaak oefenen met wachten, inschatten en klokkijken
• Heldere taal – eenvoudige woorden en steeds op dezelfde manier uitleggen

Hoe meer je tijd zichtbaar en voelbaar maakt, hoe makkelijker een kind tijd kan begrijpen.

Hoofdstuk 5 – Wanneer maak je je zorgen – en wat kun je doen?

Het tempo waarin tijdsbesef groeit, verschilt per kind.

Extra aandacht is helpend als je merkt dat je kind:

• totaal geen idee heeft hoeveel tijd iets kost
• steeds vastloopt bij klokkijken
• snel in paniek raakt bij tijdsdruk
• moeite heeft om afspraken in de tijd te plaatsen

Je kunt thuis veel doen door tijd visueel te maken en stap voor stap te oefenen, bijvoorbeeld met een oefenklok en duidelijke stappen.

Wil je je kind daarbij helpen?

Met het pakket In NO TIME leren klokkijken maak je tijd en klokkijken overzichtelijk en visueel, speciaal voor beelddenkers en kinderen die moeite hebben met tijd.