Inleiding
Tijdsbesef is iets wat we als volwassenen bijna automatisch hebben. Je voelt intuïtief hoeveel tien minuten is, weet of je ergens te laat gaat komen en kunt aardig inschatten hoe lang een taak duurt. Maar bij kinderen werkt dat totaal anders. Tijd is voor hen geen klok, maar een gevoel. En dat gevoel verandert afhankelijk van wat ze aan het doen zijn. Vijf minuten wachten in de regen voelt als een half uur. En een half uur buitenspelen voelt als tien seconden.
Veel ouders merken daardoor dat hun kind voortdurend vraagt: “Hoe lang nog?” of “Zijn we er al bijna?” Of dat hun kind al tien minuten klaarstaat met jas en tas terwijl jij net gezegd hebt dat jullie “zo” weggaan — en jij met “zo” echt iets heel anders bedoelde.
En dan zijn er nog de kinderen die in paniek raken als iets “over tien minuten” af moet, die moeite hebben om te schakelen tussen activiteiten of die vastlopen bij klokkijken op school. Tijdsbesef is een vaardigheid die groeit. En sommige kinderen hebben daar nét wat meer hulp, structuur en vooral veel visuele ondersteuning bij nodig.
Gelukkig kun je als ouder veel doen. Het vraagt geen ingewikkelde methodes, maar vooral herhaling, voorspelbaarheid en kleine, overzichtelijke stappen.
Voorbeeld 1
Je zegt: “Over tien minuten gaan we eten.”
Vijf minuten later vraagt je kind: “Is het al bijna?”
Tien minuten later is je kind totaal verrast dat jullie nu echt aan tafel gaan.
Dit gaat niet over onwil, maar over een ander gevoel van tijd.
Voorbeeld 2
Je zegt: “We moeten over een kwartier weg naar zwemles.”
Je kind knikt en speelt vrolijk verder.
Tien minuten later moet er ineens nog een zwembroek gezocht worden, haren moeten nog in een staart, sokken liggen op zolder en het wordt haast-van-haast.
Ook dit heeft te maken met tijdsbegrip.
Centrale vraag
Hoe leer je je kind tijdsbesef op een manier die past bij de ontwikkeling, het brein én het tempo van jouw kind?
Hoofdstuk 1 – Wat is tijdsbesef? (definitie en uitleg)
Tijdsbesef is het vermogen om tijd te begrijpen, te ervaren en te gebruiken in het dagelijks leven. Dat klinkt simpel, maar het bestaat uit meerdere puzzelstukjes:
1. Tijdservaring
Hoe lang iets voelt.
Kinderen hebben hier een totaal andere beleving van dan volwassenen. Leuk = kort. Minder leuk = eindeloos.
2. Tijdsoriëntatie
Wanneer gebeurt iets?
Gisteren, vandaag, morgen, straks, later — veel kinderen halen dit nog jaren door elkaar.
3. Tijdsduur
Hoeveel tijd is tien minuten eigenlijk?
Iets dat je niet ziet, is moeilijk in te schatten.
4. Tijdsplanning
Op tijd beginnen, op tijd klaar zijn, dingen in de juiste volgorde doen.
5. Kloktijd koppelen aan de werkelijkheid
“Het is nu 7 uur” koppelen aan: we gaan ontbijten.
“Het is 15.00 uur” koppelen aan: school is uit.
Deze onderdelen ontwikkelen zich niet tegelijk en niet bij ieder kind op dezelfde leeftijd. Daarom kan een kind in groep 5 keurig de klok lezen, maar nog steeds géén gevoel hebben voor “hoe lang iets duurt”.
Tijdsbesef is dus een ontwikkelingsproces, geen knop die omgaat.
Hoofdstuk 2 – Maak tijd zichtbaar
Kinderen leren tijd niet door uitleg, maar door zien, ervaren en herhalen.
Daarom werkt het beter om tijd zichtbaar te maken dan om het steeds uit te leggen.
Hier zijn manieren om tijd tastbaarder te maken:
Gebruik een dagplanning met pictogrammen
Dit werkt fantastisch voor beelddenkers en kinderen die structuur nodig hebben.
Bijvoorbeeld:
- opstaan
- ontbijten
- tandenpoetsen
- naar school
- spelen
- eten
- douchen
- slapen
Door dit zichtbaar op te hangen, wordt tijd een volgorde die je kunt volgen.
Gebruik een weekkalender
Voor kinderen vanaf 5–6 jaar is het heel waardevol om de week zichtbaar te maken.
Wat doen we op maandag?
Wanneer is zwemles?
Wanneer is een studiedag?
Het haalt chaos uit hun hoofd.
Gebruik timers, zandlopers of kookwekkers
Niet als drukmiddel, maar als hulpstuk.
Bijvoorbeeld:
- nog 5 minuten buitenspelen
- 2 minuten tandenpoetsen
- 10 minuten lego bouwen voordat we weggaan
Voor veel kinderen is een timer een veilig houvast.
Let op valkuilen
Niet elke timer werkt.
Kinderen die gevoelig zijn voor tijdsdruk kunnen juist blokkeren.
Gebruik timers vooral als “overzicht”, niet als “drukmiddel”.
Hoofdstuk 3 – Bouw vaste routines op
Routines zijn de snelste manier om tijdsbesef te ontwikkelen.
Een kind hoeft niet te denken: het weet wat er komt.
Goede routines zijn:
Ochtendroutine
opstaan → aankleden → ontbijten → tandenpoetsen → jas → school
Dit is niet alleen praktisch, maar versterkt ook tijdsgevoel.
Avondroutine
eten → spelen → douchen → pyjama → voorlezen → slapen
Kinderen voelen zo intuïtief “het einde van de dag komt in zicht”.
Vaste tijdsankers
“Na het eten doen we …”
“Na het douchen gaan we …”
“Voor het slapen lezen we …”
Dit werkt veel beter dan klokkijken wanneer tijdsbesef nog beperkt is.
Hoofdstuk 4 – Oefen met inschatten: Hoe lang duurt iets?
Dit is dé sleutel naar tijdsgevoel.
Je kunt dit speels oefenen:
1. Laat je kind voorspellen
“Hoe lang denk je dat tandenpoetsen duurt?”
“Hoe lang duurt de wandelroute naar school?”
“Hoe lang duurt het om je kamer op te ruimen?”
2. Doe het samen en check
Zet een timer → laat het kind kijken → vergelijk schatting met werkelijkheid.
Kinderen vinden dit superleuk, zeker als het een spelletje wordt.
3. Gebruik korte taken
Kinderen ervaren tijd beter in kleine stukjes dan in lange.
Hoofdstuk 5 – Bouw rustig op (geen tijdsdruk!)
Druk en haast zijn de grootste vijanden van tijdsbesef.
Begin met gevoel → dan pas met mete
Eerst:
- volgorde van de da
- wat komt eerst, daarn
- kort, lan
- straks, later
Dan pas:
- hele uren
- halve uren
- kwartieren
- 5-minutensprongen
- minuten
Kinderen die druk voelen, blokkeren.
Daarom is “opschieten!” roepen meestal averechts.
Kleine tips om frustratie te voorkomen
- oefen kort (3 minuten is genoeg)
- stop vóórdat je kind moe wordt
- vier kleine successen
- houd het luchtig, visueel en speels
Conclusie
Tijdsbesef is geen rekensom. Het is een ontwikkelingsproces dat groeit met ervaring, overzicht, structuur en visuele ondersteuning. Je hoeft het niet ingewikkeld te maken — het zijn de kleine, herhaalde momenten op een dag die het verschil maken.
Met geduld, voorspelbaarheid en speelsheid leert ieder kind uiteindelijk grip krijgen op tijd.
En als klokkijken ook om de hoek komt kijken… dan helpt het enorm om tijd visueel en stap voor stap op te bouwen.
Vervolg
Wil je je kind helpen tijd écht te begrijpen — en klokkijken zonder strijd aanleren?
Met mijn pakket In NO TIME leren klokkijken ontdekken kinderen stap voor stap hoe de klok werkt.
Visueel, speels en speciaal voor beelddenkers.
